- მარო?

- ასაკოვანი ქალია, 90 წლამდე იქნება...

- კი, კი... თუმცა თქვენ ვინ ხართ?

- ჟურნალისტები, „მთის ამბებიდან“.

- კარგი, ეგრე პირდაპირ წადით ხეობაში, 3-4 კილომეტრის მერე, მდინარის გაღმა, მარჯვენა მხარეს ერთი სახლი შეგხვდებათ, ის ჩემი სახლია, იქ არ ახვიდეთ. მერე ასე, ერთ კილომეტრში მეორე სახლია, ასევე ცალკე, განმარტოებით მდგარი. იქ ცხოვრობს მარო. წყალი კი გექნებათ გადასავლელი, მანქანით ვერ მიხვალთ.

გზა მდინარის კალაპოტს მიუყვება. მანქანა ძლივს მიდის წინ. უგზოობა გუდამაყრელთა მთავარი სატკივარია, თუმცა წელს, ფასანაურის მერე, ასე 3-4 კილომეტრზე, ასფალტი დაუგიათ.

სიჯანანი გუდამაყრის ერთ-ერთი სოფელია. „ჯერ არის ზემოთ ხალხი, მარო კი გაღმა, აი, იმ სახლში ცხოვრობს“, - მოპირდაპირე მთისკენ გვითითებს ვაშლით დატვირთული ავტომობილის მძღოლი.

მანქანას ვტოვებთ და ფეხით მივდივართ. სახლი გამოჩნდა. მასთან მისასვლელად წვიმიან ამინდში ცივ მდინარეში მოგვიწევს გასვლა. კალაპოტს აღმა მივუყვებით. საბედნიეროდ, მდინარეზე პატარა „ხიდია“ გადებული - ხის ორ მორზე რიყის დიდი ქვებია დაწყობილი.

გადავდივართ. ჭიშკარს ვაღებთ და ბილიკს ვადგებით. მთაზე ორსართულიანი, ქვით ნაშენი სახლი დგას.

სოფელს კი სიჯანანი ჰქვია, მაგრამ ამ ადგილს ნამტვრევს ეძახიან, ცალკეა, სოფლიდან მოშორებით.

სახლიდან ხმა არ ისმის.

„მიწოლილი ვიყავი შვილო, რაღაც ვეღარ ვარ კარგად“, - თითქოს ბოდიშს გვიხდის მასპინძელი. ლოგინს ასწორებს და სახლში გვეპატიჟება.

„მე უნდა გადამიღოთ შვილო? მე რა გადასაღები ვარ, ამ წყალზე ჩემი ხნის აღარვინ არის. თებერვალში, 89 წლისა შევსრულდები. ჩემი ტოლები კი არა, ჩემზე უმცროსებიც დაიხოცნენ“, - საუბარში რატომღაც ყველაზე ხშირად სიკვდილს ახსენებს.

„ეგრე უმეზობლოდ გავიზარდე და ახლაც ასე ვცხოვრობ. აბა რა მოგიყვეთ? მენა ვარ ბექაურის ქალი და წიკლაურების ვაჟმა წამამიყვანა. მე, ჩემი მშობლები და ორი ძმა ადრე გამსში ვცხოვრობდით, ზემოთ, მთაში. იქ ახლა აღარვინ ცხოვრობს. მერე კიტოხს გამოვედით. აღარცერთი აღარ შამრჩა ჩემებიდან“, - თვალებში სევდა უდგება, თუმცა თავის ამბავს აგრძელებს:

„22 წლისა ვიყავი რომ გავთხოვდი. ჩემი ქმარი 27 წლის იყო. მიყვარდა? არა, რა მიყვარდა, ცნობით კი ვიცნობდი... ადრე ეგრე იყო, მშობლები ვისაც ჩათვლიდნენ, იმას მიყვებოდა ქალი.

1 ბაღდადი და 2 საკაბე მომიტანეს... ფასანაურში ერთი „მადისტა“ იყო, მკერავი თამარა, ჩემი ქმრის ბიძაშვილი. გუდამაყრელებს სადედოფლო კაბებს სულ ის გვიკერავდა, სხვა ყველაფერსაც, რაც შესაკერი გვქონდა.

გამოვყევი და დავრჩი, აბა რაღა იქნებოდა. აქვე დავსახლდით, სიჯანანში. მაშინ ზემოთ გვქონდა სახლი, იქ 14 კომლი ვცხოვრობდით და ეს ხეობაც ხალხმრავალი იყო. სიჯანანის ზემოთ, ბაკურხევში უკვე ხევსურები არიან.

ამ ხეობას, როგორც შემოუხვევ, ბაკურხევი ჰქვია. მეუბნებოდნენ, მამაშენს რა გაუჭირდა, ბაკურხევში რომ გაგათხოვაო. მამას ოჯახი უფრო შეძლებული იყო, ვიდრე ჩემი ქმრისა.

ჭირდა ცხოვრება, შვილო. ამ სოფელში უფრო ჭირდა, ვიდრე კიტოხს. წვალებით გავზარდეთ შვილები. ადრე ვცხოვრობდით მიწითა. სახნავ-სათესი, სათიბი, საქონელი, ბავშვები - ქალის საქმეს რა დალევდა. ახლა სამსახურები აქვთ. ბებრებსა კიდე პენსიები გვინახავს.

ადრე აქ იყო დაწყებითი სკოლა, ჩემმა შვილებმა სამი კლასი აქ დაამთავრეს, მერე გადავიდნენ კიტოხში. იქ ინტერნატში რჩებოდნენ.

სამი შვილი მყავდა, ორი ვაჟი და ერთი ქალი. ერთი ვაჟი წილკანში წავიდა, მეორე - არაგვისპირში, ქალი ფასანაურშია გათხოვილი.

ერთი შვილი გარდამეცვალა, მოუკვდეს დედა. შვილიშვილები მყავს, შვილთაშვილებიც. ერთი შვილიშვილი, გოგო, წასულია, რომ მიდიან და ფულს აგზავნიან ხოლმე. სად, რომელ ქვეყანაში? რა ვიცი...“

მეუღლეს იხსენებს:

„მშრომელი კაცი იყო არსენ წიკლაური. ეს სახლი რომ ავაშენეთ, ჩემი შვილები, დიდები, გამოვრეკე. მას მერე აქეთ ვართ, უმეზობლოდ. ჩემმა ვაჟმაც აქ იცხოვრა, შვილები აქ დაზარდეს. ბოლოს გადავიდნენ ბარში. აქ შუქიც არ იყო, ერთი წელია რაც ნათურა აინთო. ლამფაზე ვიყავით.

მე იქაურობა არ მეხილება, შვილო, აქ მირჩევნია ყოფნა, მთაში. არც ტელევიზორი მეხილება და არც არაფერი. შვილები არაფერს მაკლებენ, მაგრამ მაინც არ მიდგება იქ გული. აქ და ჩემებურად მინდა ყველაფრის კეთება.

გოგოს ოჯახს საქონელი და ცხვარი ჰყავს. მთაში დაუდით საქონელი, ზემოთ, ბურსაჭირისკენ არიან ხოლმე. ბიჭი უფრო მაკითხავს, შვილიშვილებიც, მაგრამ ყოველთვის ვერ ახერხებენ, მუშაობენ, ოჯახები აქვთ, სამსახური.

ბოლო დროს საქონელს ვეღარ ვუვლი, ისე კი შრომას არ ვანებებ თავსა: კარტოფილსა ვთესამ, ლობიოსა, ხახვსა, ნიორსა. აი, ეს შეშაც ჩემი მოტანილია. უქმად როგორ გავძლებ“, - გულზე ხელს იდებს, „წნევები“ დამჩემდაო. არც „წნევის აპარატი“ აქვს და არც ვინმეა მახლობლად, წნევა რომ შეუმოწმოს. არითმია აქვს...

„დაიღალა ჩემი გული, შვილო, დაიღალა. აღარ გაცოცხლდება, აგრემც გენაცვლებით. იქნებ ამ ზამთარს ვეღარც გავატანო... მალე თუ მოვკვდი, აქ მირჩევნია ყოფნა, გაწვალდებიან ჩემები. ისევ აქ ამოყვანა რთული იქნება. თუ არ მოვკვდი, წავალ ალბათ ამ თვის ბოლოს, შვილებთან ახლოს ყოფნა სჯობია, მეშინია, ან მარტო არ მოვკვდე ან რამე მყეფარმა არ გამაფუჭოს“.

მყეფარი ძაღლია, მგლები ტყეში არიან, სოფელში არ ჩამოდიანო...

ისევ თავისიანებს ახსენებს:

„როცა მოვკვდები, მოქუჩდებიან ჩემებიც, ძმის შვილებიც. მე ახლა მინდა მათი ნახვა, მენატრებიან“...

ვუსმენთ და ვხვდებით, რომ თითქოს სადღაც უკვე გვინახავს, უკვე წაგვიკითხავს მარინე წიკლაური:

„ავაჰმეე!

ეს სიტყვა რაღაცით ჰგავს გუდამაყრელ დედაკაცებს, თუკი შეიძლება სიტყვა ადამიანს ჰგავდეს და მსგავსება ზოგად სახეს ატარებს.

ავაჰმეე!

ეს სიტყვა დადის სახნავ-სამკალზე, სათიბ-სახვეტზე. დადის წელში ოდნავ მოხრილი. შავი სამოსი აცვია ტანზე. გუდამაყრელი დედაკაცების მსგავსება ამ ერთ სიტყვაშია მომწყვდეული. ცადაზიდული მთებით არის შემოფარგლული ეს სიტყვა. აქ, გუდამაყრის ვიწრო ხეობაში არის მისი საუფლო.

ავაჰმეე!“

(გოდერძი ჩოხელი - „გუდამაყრელი დედაკაცები“)

„ადრე ვხნავდით, ვთესდით, ჩალას ვაგროვდებდით,- გვიამბობს მარო ბებო, ახლა ხვნა-თესვაც გადავარდა, თიბვაც, ბარად დაუდით საქონელი: ცხორი და ძროხა. ნუთუ არ იცით ამ ჯეელებმა, რომ აქ სოფელი აღარ არის, წავიდა ხალხი. გზაშიც არ შეგხვდათ განა ცხორ-ძროხა? აიყარა ყველა“.

ასეა, „ავაჰმეს“ დამძახებელი გუდამაყრელი დედაკაცებიც ალაგ-ალაგ თუ შერჩენიან ხეობის სოფლებს...

ისევ გოდერძი ჩოხელისა არ იყოს:

• „მე რა მინდოდა?
• გეხვეწებით, გაუფრთხილდით, სიმარტოვეში ეულად დარჩენილ ბებოებს”.