რაჭაში, ხიმშში, დედაჩემის მშობლებთან, სადაც ღრმა ბავშვობა გავატარე, რიონი ორი ფეხის ნაბიჯზეა. მისი მარადიული ხმა(ური) მშობლიურია ჩემთვის. მშობლიურია ის რიდი, სიყვარული და მოწიწება, რაც რიონის მიმართ მის ხმაში გაზრდილ და მცხოვრებ ადამიანებს აქვთ. ვიცი ის ერთდროული ძრწოლა და აღფრთოვანებაც, რომელიც მაშინ დაგრევს ხელს, როცა განსაკუთრებულად მოდიდებულ მდინარეს უყურებ. როცა ის უფრო ხმაურიანია, უფრო შავი და უფრო საშიში. ქვა და ღორღი, ძირფესვიანად დაგლეჯილი, უზარმაზარი ხეები მოაქვს და თითქმის ყველა ხიდს დაუნდობლად ანადგურებს. ღრმა ბავშვობის მეხსიერებიდან ბიძაჩემის უზარმაზარი ბოტებიც მიდგას თვალწინ. კაცები ასეთ ბოტებს იცვამდნენ ხოლმე, ძალიან ფრთხილად შედიოდნენ ადიდებული მდინარის ნაპირებზე და კავებით მოგლეჯილი ხეების ნატეხები შეშისთვის გამოჰქონდათ. მახსოვს ის ბოტები ჩემზე მაღალი იყო.

რიონი მოგვიანებითაც დარჩა ჩემს მეხსიერებაში და უფრო სხვანაირად. ზაფხულობით, ათი-თორმეტი წლისები, ჯერ კიდევ მღვრიეს და შავს, იმ ქარაფშუტული სიმამაცით შევუთამამდებოდით  ხოლმე,  რომელიც ცხოვრებაში მხოლოდ ერთხელ, და ისიც ძალიან ცოტა ხნით გაგაჩნია. ყველაზე წარმტაცი გასართობი საიდანღაც მოთრეულ, გაფუჭებულ, მაგრამ რაღაც მანქანებით დაბერილ საბურავებზე აფოფხება იყო, ზედ მოკალათება და მდინარის ტალღიან დინებაზე გაყოლა. მერე აღარასოდეს მქონია აღტაცებისა და შიშის ისეთი ნაზავი, ისეთი მძაფრი წამები, რასაც მაშინ, იმ საბურავზე მჯდომი და ტალღას მინდობილი ვგრძნობდი. მდინარე თითქოს კეთილი იყო ჩვენს მიმართ, თითქმის თავისით გამოგვიყვანდა ხოლმე ნაპირზე ჩვენი საბურავიანად - იმათაც, ვინც ცურვა არ ვიცოდით.

რიონი დიდი ხანია აღარ არის ჩემი ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილი, მაგრამ შეუძლებელია მის მიმართ როდესმე გრძნობები გამინელდეს. შეუძლებელია საშინელი ტკივილი და სასოწარკვეთა არ მეგრძნო ჰესების მშენებლობის ამბის გაგებისას.

შეუძლებელია დამავიწყდეს რაჭველი ქალის, ელისო დვალიშვილის ერთი წლის წინ ნათქვამი სიტყვები „რიონი ჩემთვის იავნანაა“. შეუძლებელია იმედი არ მქონდეს იმ მოძრაობის, რომელიც თავდადებულმა ადამიანებმა ნამოხვანში წამოიწყეს. შეუძლებელია არ მჯეროდეს მათი, ვისთვისაც მდინარე მეხსიერების, სიყვარულის, სამშობლოს განუყოფელი ნაწილია - ვისთვისაც მართლა იავნანაა. შეუძლებელია არსებობდეს უფრო დიდი უბედურება, ვიდრე ამ „იავნანას“ დაკარგვაა, მისი წართმევა. რადგან ამის იქით დასაკარგი აღარაფერია, არ არსებობს.

ჩვენ ძალიან ბევრი გვაქვს დაკარგული ბოლო ოცდაათ წელიწადში: ომებში, სიღარიბეში, სასოწარკვეთაში. ჩვენი დიდი უმრავლესობისთვის დიდი ხანია არ არსებობს ჯანდაცვა და განათლება, ცხოვრების ღირსეული პირობები. ამ დროს  ჩვენ თვალწინ დაუნდობლად მდიდრდებიან ერთი მუჭა ადამიანები და მათ მომხვეჭელობას, სიხარბეს და ძალაუფლების წყურვილს ბოლო არ უჩანს. ჩვენ ტოტალურ უსამართლობაში ვცხოვრობთ და რასაც ისინი გვთავაზობენ, მხოლოდ მათი ბიზნესინტერესების თავწახრილი მონობაა. ყბადაღებული განვითარების სახელით, ხელში ჩაგდებული მედიების გავლით და გამანადგურებელი ჰესების საშუალებით კიდევ უფრო მძიმე პირობებში გვაგდებენ - იქით  მივყავართ, საიდანაც გამოსავალი უბრალოდ არ არსებობს.

მაგრამ, მგონია, რომ ამ სასოწარკვეთაშიც კი, რომელსაც ახლა ვგრძნობ, არის იმედი, რომელიც ისევ ნამოხვანის სახალხო მოძრაობას უკავშირდება. უკავშირდება ხვალინდელ დღესაც, ოცდაექვს მაისს.

სიმბოლურადაც, შინაარსითაც, რეალურადაც, ჩემთვის არასოდეს ყოფილა დამოუკიდებლობის დღის აღნიშნვა ისეთი მნიშვნელოვანი, როგორიც ხვალ იქნება. როცა იმის შეგრძნება გახდება შესაძლებელი, რომ  ადამიანს ყველაზე ძირეულს და ძვირფასს ვერ წაართმევ; რომ ეს ქვეყანა და მისი სიკეთეები ჩვენია, მისი მოქალაქეების - იმათი,  ვისაც სიყვარული შეგვიძლია, ვინც ბუნებას პატივს ვცემთ, მასთან თანავცხოვრობთ; ვისთვისაც ყველაფერი მომხმარებლური თვალით და გულით არ იზომება.

თორემ იქით, ფუყე და შინაარსისგან დაცლილი აღლუმებისკენ, ზედაპირული მასკარადებისკენ, ძალაუფლებისკენ - დიდი ხანია აღარაფერი არსებობს ფულის და თვითტკბობის  გარდა - არც მიწა, არც წყალი, არც სამშობლო, არც იავნანა. 

ავტორი: თამთა მელაშვილი