რატომ ითხოვს ჩეჩნეთი გზას საქართველოსთან

„ეს გზა უზრუნველყოფს დამოუკიდებელ გასასვლელებს მეზობელ ქვეყნებთან - საქართველოსთან, სომხეთთან, აზერბაიჯანთან, თურქეთთან, ირანთან, რომლებსაც აქვთ განვითარებული სატრანსპორტო კომუნიკაცია საზღვაო და სარკინიგზო გზით. ჩვენი სახელმწიფოს ირგვლივ შექმნილი სიტუაციის გათვალისწინებით, ეს საკითხი კიდევ უფრო მეტ აქტუალობას იძენს“, - ჩეჩნეთიდან საქართველოსთან დამაკავშირებელი გზის გახსნის საჭიროება ასე განმარტა ჩეჩნეთის რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარემ, მუსლიმ ხუჩიევმა, 2022 წლის 15 მარტს, გროზნოში გამართულ შეხვედრაზე, რომელსაც ჩეჩნეთში საგანგებო ვიზიტით ჩასული რუსეთის უშიროების საბჭოს მდივანი ნიკოლაი პატრუშევი ესწრებოდა.

რუსეთის ფედერაცია უკრაინაში შეჭრისა და საომარი მოქმედებების გამო დაწესებული სანქციების შედეგად თითქმის სრულ იზოლაციაშია მოქცეული.

„ანტირუსული სანქციების ზრდის გამო ახალი გამოწვევები ჩნდება. შექმნილი გეოპოლიტიკური სიტუაცია მეტყველებს აუცილებლობაზე, რომ სახელმწიფო ორგანოებმა გაძლიერებულად იმუშაონ ახალი შესაძლებლობების მოსაძიებლად, მეზობელ სახელმწიფოებთან ახალი კონტაქტების დასამყარებლად მათი ტერიტორიებიდან ტვირთბრუნვის გაზრდის მიზნით“, - ხუჩიევმა თქვა, რომ ჩეჩნეთის რესპუბლიკა უკვე რამდენიმე წელია აქტიურ სამუშაოებს აწარმოებს თავის ტერიტორიაზე საქართველოში სასაზღვრო გადასასვლელის ორგანიზებისთვის: „2019 წელს, დიდ კონფერენციაზე, ამ საკითხზე პუტინს მიმართეს, რაზეც ვლადიმერ ვლადიმერის ძემ აღნიშნა: „ეს კარგი იდეაა, მაგრამ ჯერ-ჯერობით ტრანსპორტის სამინისტროში პრაქტიკული გეგმა არ გვაქვს. მისი განხორციელების მიზანშეწონილობა უთუოდ არსებობს“.

საავტომობილო გზა ითუმ-კალი - სასაზღვრო პოსტი „არღუნი“ - საქართველოს საზღვარი, რომლის სიგრძეც, ხუჩიევის ინფორმაციით 41.2 კილომეტრია, 79 კმ სიგრძის ფედერალური საავტომობილო გზის გროზნო - შატოი - ითუმ-კალის მონაკვეთის გაგრძელებაა:

„აღნიშნული გზა გადის საქართველოსთან საზღვარზე სოფელ შატილის მიმართულებით. გზის მშენებლობა ჯერ კიდევ 90-იან წლებში დაიწყო, მაგრამ შეწყდა საბრძოლო მოქმედებების დაწყების გამო. დღევანდელ დღეს 41.2 კმ სიგრძის მონაკვეთი მდებარეობს რუსეთის უშიშროების ფედერალური სამსახურის სასაზღვრო ზონაში, ჩეჩნეთის რესპუბლიკაში. ამ გზას ძალიან დიდი სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვს რუსეთის ფედერაციისთვის. მინდა მოგმართოთ, რომ განიხილოთ ეს საკითხი, დაინტერესდეთ, ინვესტიცია ჩადოთ ამ პროექტში. შესაძლოა, ეს გზა იყოს არა მარტო უფასო, არამედ გაკეთდეს ფასიანიც, როგორც ზემო ლარსის ალტერნატივა. მინდა, მოგმართოთ თხოვნით, რომ უშიშროების საბჭოს მორიგ სხდომაზე განიხილოთ ეს, როგორც პრიორიტეტული, ეროვნული უსაფრთხოების უზრუნველყოფის საკითხი და დაავალოთ რუსეთის ტრანსპორტის, საგარეო საქმეთა და ეკონომიკის განვითარების სამინისტროებს, უშიშროების ფედერალურ სამსახურს, განიხილონ აღნიშნული ინიციატივა“.

პატრუშევმა პირობა დადო, რომ პროექტს უშიშროების საბჭოს სხდომაზე განსახილველად წარადგენს.

ჩეჩნეთის რესპუბლიკის ხელმძღვანელ პირებს, საქართველოსკენ მომავალი გზის გახსნის საჭიროებაზე განცხადება აქამდეც არაერთხელ გაუკეთებიათ.

არსებობს გროზნო - შატოი - ითუმ-კალი - სასაზღვრო პოსტი „არღუნი“ - საქართველოს საზღვრის საავტომობილო გზის ტექნიკურ-ეკონომიკური დასაბუთებაც.

დოკუმენტის მიხედვით, რომელიც 2021 წლით თარიღდება და რუსეთშია მომზადებული, გროზნო - შატილის გზის მშენებლობა, შესაძლოა, 2024 წლის ბოლოსთვის დასრულდეს და ამავე ვადებში აშენდეს სასაზღვრო-გამშვები პუნქტიც.

მდინარე არღუნზე ხიდების მშენებლობის ჩათვლით, გზის რეკონსტრუქციის სამუშაოების ღირებულება 10 მილიარდი რუბლია (104 მლნ აშშ დოლარი). დოკუმენტში ნათქვამია, რომ ფედერალური ბიუჯეტიდან დაფინანსების გარეშე პროექტის განხორციელება შეუძლებელია. გზის მშენებლობის არგუმენტებად ჩეჩნეთის რესპუბლიკის მაღალმთიან რაიონებში ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესება, მოსახლეობის ცხოვრების ხარისხის გაზრდა, საერთაშორისო ურთიერთობების გაძლიერება, დიასპორებთან კონტაქტის გამყარება და სხვა ცვლილებებია დასახელებული.

2021 წლის ივნისში, ინსტაგრამში პირდაპირი ეთერის დროს, ჩეჩნეთის ხელისუფლების ლიდერმა რამზან კადიროვმა თქვა, რომ ჩეჩნეთიდან საქართველოში გზის მშენებლობის საკითხი განხილვის დონეზეა: „ითუმ-კალიდან საქართველომდე 40-50 წუთის გზაა. ადრე ჩვენ შორის გზა იყო. თუ ამ გზას გავხსნით, საქართველოს გავლით თურქეთში მოვხვდებით, შემდეგ კი, ევროპაში. ეს ჩრდილოეთ კავკასიისთვის მნიშვნელოვანი გზაა, ასევე, რკინიგზაც. ვფიქრობ, უახლოეს მომავალში ეს გზა უნდა გავხსნათ“.

გროზნო-შატილის გზის მშენებლობის საკითხი, სამი წლის წინ, კიდევ ერთხელ გახდა აქტუალური ჩეჩნეთის სოფელ ვედუჩში სამთო-სათხილამურო ბაზის მშენებლობის დაწყებისას. სოფელი ვედუჩი ახლოსაა საქართველოს საზღვართან - ავტომობილით 1 საათის სავალზეა შატილიდან. ვედუჩის გარდა, ამ რაიონშია ჩრდილოეთ კავკასიაში ერთ-ერთი უდიდესი არქეოლოგიური კომპლექსი - ცოი-პედე, ცნობილი როგორც „მკვდარი ქალაქი“ (მრავალი მიწისზედა აკლდამის გამო), XV-XVIII საუკუნეების. ითუმ-კალის რაიონშია ჯარეგო და სხვა ნასოფლარები. აქვეა ტულოი-ლამის მთის (ქართულად - თებულოს მთა) უმაღლესი წერტილი - სიმაღლით 4493 მეტრი, რომელიც მთამსვლელებს იზიდავს.

ჩეჩენი ვლოგერის, მაგომედ მამუშევის ვიდეოში, რომლითაც ის „მკვდარ ქალაქს“ გვაცნობს, კარგად ჩანს ჩეჩნეთიდან საქართველოს საზღვრისკენ - შატილისკენ მომავალი საავტომობილო გზა.

ჩეჩნეთ-საქართველოს გზის მშენებლობის შესახებ ერთ-ერთი პირველი განცხადება კადიროვს 2014 წელს აქვს გაკეთებული: „ვგეგმავთ საქართველოში ავაშენოთ როგორც საავტომობილო, ისე სარკინიგზო გზა. ახლა ამაზე მთავრობა მუშაობს“. მისივე სიტყვებით, აქამდე, ამ პროექტის რეალიზაციას ხელს საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი უშლიდა.

ჩეჩნეთ-საქართველოს გზის ისტორია

ითუმ-კალიდან შატილის მიმართულებით სამანქანო გზის მშენებლობა ჩეჩნეთის ხელისუფლებამ 1997 წელს დაიწყო. იმ დროისთვის უკვე დასრულებულია რუსეთ-ჩეჩნეთის პირველი ომი (1994-96 ), რომელსაც 100 ათასი მშვიადობიანი მოსახლე ემსხვერპლა, ორჯერ მეტი დაიჭრა, ნახევარი მილიონი ადამიანი კი ლტოლვილად იქცა. რუსეთის სპეცსამსახურებმა მოკლეს ჩეჩნეთის პირველი პრეზიდენტი ჯოხარ დუდაევი. 1997 წლის დასაწყისში იჩქერიის მოსახლეობის უმრავლესობამ ქვეყნის პრეზიდენტად ასლან მასხადოვი აირჩია. იმავე წლის ზაფხულში, მასხადოვის ხელმძღვანელობით, საქართველოში ჩეჩნეთის დელეგაცია ჩამოვიდა, რომელსაც პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ უმასპინძლა. მასხადოვი და შევარდნაძე პანკისის ხეობაშიც ჩავიდნენ, სადაც ეთნიკური ქისტები ცხოვრობენ.

ჩეჩნეთს სამივე მხრიდან რუსეთის ფედერაცია ესაზღვრება - ჩრდილოეთით სტავროპოლის მხარე, აღმოსავლეთით დაღესტანი, დასავლეთით ჩრდილოეთ ოსეთი და ინგუშეთი. მხოლოდ სამხრეთით ჰყავს მეზობლად დამოუკიდებელი სახელმწიფო, საქართველო - შატილთან ერთადერთი საზღვარია, რომელიც რუსეთის იურისდიქციის ქვეშ არ იყო.

იჩქერიის მთავრობამ ითუმ-კალიდან შატილამდე სამანქანო გზა ორ წელში გაჭრა და ანატორამდეც მოაღწია (ნასოფლარი შატილთან - არღუნის ხეობისა და ანდაქისწყლის შესართავთან). იმ პერიოდში საქართველოსა და ჩეჩნეთს შორის ფაქტობრივი საზღვარი ალაქოს ხევთან იყო, ჩეჩნებს პატარა პოსტიც იქვე ჰქონდათ მოწყობილი. ანატორიდან ალაქოს ხევამდე, დაახლოებით 1000 ჰექტარს, მათ შორის, ფიჭვნს - შატილის მოსახლეობის საზამთრო სოფელს, საქართველო აკონტროლებდა.